عنوان: نوشتن در جزایر پراکنده: جستارهایی در اخلاق پژوهش
نویسنده: سیدحسن اسلامی
کتاب «نوشتن در جزایر پراکنده؛ جستارهایی در اخلاق پژوهش»، نوشته حجت الاسلام و المسلمین دکتر «سیدحسن اسلامی»، از جمله آثار منتشر شده در موضوع اخلاق پژوهش است که دارای شیوههای نوین و محتوایی شفاف و کاربردی در این زمینه است. این اثر با قلمی شیوا و به کارگیری استدلالهایی متقن و شواهدی مستند، به رشته تحریر درآمده است. نویسنده کتاب کوشیده است تا گزارشی بسیار ارزشمند از وضعیت دیدگاههای مختلف در حوزه اخلاق پژوهش و نظریات گوناگون آن ارائه نماید. حجت الاسلام اسلامی در این اثر، جستارها و یافتههای خود را که از جزئی به کلّی حرکت میکند، در چند محور اصلی بیان نموده که در حقیقت، محور عمده آن، چنین است: «پژوهشگر همواره با جامعه علمی در تعامل است و با آثار علمی حاصل از این جامعه رویاروست؛ از این رو، وی در برابر این سنت علمی، سه وظیفه اخلاقی اصلی دارد: توجهکردن، استنادکردن و انتقادکردن».
مباحث کتاب در قالب یک مقدمه، پیشینه و پنج فصل کلی به رشته تحریردرآمده است. نویسنده پس از نگارش مقدمهای مختصر و پرفایده و نوشتن پیشینه بحث، اولین فصل کتاب را با عنوان «فلسفه اخلاق پژوهش و مسائل آن» آغاز نموده و بعد از طرح این پرسش که فلسفه اخلاق پژوهش چیست و به چه کار میآید، در قدم اول، در این باب که «پژوهش چه نوع فعالیتی است؟»، تلاش میکند ویژگیها و نشانههای یک پژوهش حرفهای و علمی را بیان نماید. نگارنده در بخش دوم کتاب که «دو رهیافت به اخلاق پژوهش» نام دارد، مواردی چون: به حاشیه رفتن اخلاق از عرصه پژوهش، بازگشت اخلاق به عرصه پژوهش و ضوابط اخلاقی حاکم بر فرآیند پژوهش را بیان مینماید. «نوشتن در جزایر پراکنده؛ فقر علمی یا ضعف اخلاقی»، عنوان سومین بخش از کتاب است. حجت الاسلام اسلامی پس از بیان این نکته که پدیدآورنده اثر، گاهی به گونهای مینگارد که گویی از پیشینه قبلی بحث، هیچ اطلاعی ندارد یا از روی غرض به آن یافتهها، اشارهای نمیکند، مینگارد: «این وضع را می توان نوشتن در جزایر پراکنده و متروک دانست؛ یعنی آغاز از صفر و ندیدن کار پیشینیان. این، آسیبی است که به گونههای مختلفی به فرهنگ علمی و اخلاقی تحقیق، ضربه میزند و سنت پژوهش را از پیش رفتن باز میدارد و در مسیر آن موانعی ایجاد میکند و فرآیند تولید علم را کُند میسازد». چهارمین فصل این نوشتار با عنوان «چو دزدی با چراغ آید»، سرقت علمی در سطح دانشگاهی را مورد بررسی و کنکاش قرار میدهد. نگارنده در معرفی این فصل مینویسد: «مسئله انتحال یا سرقت علمی، از بحثی صرفاً ادبی و دعوایی میان شاعران کهن، به معضلی جهانی بدل شده است. پا به پای گسترش دانش عمومی و توسعه آموزش عالی در جهان، شاهد گسترش ابعاد انتحال هستیم». نویسنده در پنجمین و بخش پایانی کتاب، عنوان «اصل حمل بر صحّت: اعتبار و کاربست» را انتخاب نموده و مینگارد: «اصل حمل به صحّت یا تفسیر به احسن که در روایات بر آن تأکید فراوان شده، ارشاد به حکمی عقلی و عقلایی و لازمه زیست انسانی و اسلامی و فهم درست گفتار و نوشتار دیگران و گسترش آفاق اندیشه است. اسلامي جهت نگارش کتاب حاضر از 88 منبع فارسي و 48 منبع انگليسي بهره جسته است. انتشارات «نور مطاف» کتاب را با 216 صفحه در قطع رقعی چاپ و منتشر کرده است.