عنوان کتاب: عیون اخبارالرضا
نویسنده: مرحوم شیخ صدوق
ترجمه و شرح: مرحوم آیتالله آقا نجفیاصفهانی
«عیون الاخبار الرضا»، اثر «محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی» ملقب به «شیخ صدوق» کتابی حدیثی و یکی از مهمترین متون شیعه است که در ۶۹ باب تنظیم شده است. محتوای این کتاب، ذکر احادیثی در فقه، اخلاق، سیره و کلام از حضرت ثامن الحجج علی بن موسی الرضا (ع) است. هرچند موضوعات این کتاب متنوع است، اما عمده تلاش شیخ به دستدادن متنی درباره زندگی و تاریخ پیرامون حضرت رضا (ع) بوده است. مطالب دیگر کتاب؛ شرح مناظرات امام رضا (ع) با اصحاب علم و بزرگان ادیان دیگر، نظرات حضرت (ع) درباب مسائل مختلف تاریخ و تاریخ ادیان و همچنین جهانبینی و معرفت شناسی امامیه است. با مطالعه این کتاب میتوان به برخی جزئیات تاریخی در طول زندگانی حضرت امام علی بن موسی الرضا (ع) نیز پی برد. به عبارتی در این کتاب میتوان بهجز روایت تاریخ زندگانی و فضایل حضرت ثامن الحجج، از اخبار و احوال برخی دیگر از بزرگان عصر وی نیز اطلاعات ذیقیمتی به دست آورد. به عنوان مثال «عیون الاخبار» یکی از قدیمترین منابعی است که سرگذشت ابونواس، شاعر مشهور ایرانی در دربار عباسیان و روزهای پایانی عمر وی را روایت کرده است. ترجمه و شرحهای مهمی (بیش از 10 ترجمه و 15 شرح مجزا) بر این کتاب نوشته شده و بارها در کشورهای مختلف اسلامی به چاپ رسیده است. اما شاید مشهورترین ترجمه از آن توسط «محمدتقی بن محمدباقر اصفهانی مشهور به آقانجفی» باشد. او از بزرگان اصفهان و بسیار به مسائل اجتماعی حساس در عصر ناصرالدین شاه بود. ترجمه او به کوشش «صادق برزگربفروئی» در دو جلد با قطع وزیری توسط انتشارات «نبوغ» چاپ و منتشر شده است.